SA PINNA 'E FERRU DE FATTU 'ENE
RACCONTO SCRITTO DA RAFFAELE ARCA (ABBASANTA)
PER IL 1° CONCORSO LETTERARIO "S'ARINZU" A GHILARZA dell5/X/2000
1° CLASSIFICATO DELLA SEZIONE ADULTI - PROSA
SA PINNA 'E FERRU DE FATTU 'ENE
" Tzertu", penzaiat Zuanni Anzone,"cun tottu s'abba chi at fattu custu atonzu, sos boes tirant s'arau chi est una bellesa" Ma custu penzamentu che fuit apena andau, chi sas cambas de ambos sos boes che calaiant in sa terra finzas a benugu, comente chi fessint passande in d'unu muntone de rena.
PER IL 1° CONCORSO LETTERARIO "S'ARINZU" A GHILARZA dell5/X/2000
1° CLASSIFICATO DELLA SEZIONE ADULTI - PROSA
SA PINNA 'E FERRU DE FATTU 'ENE
" Tzertu", penzaiat Zuanni Anzone,"cun tottu s'abba chi at fattu custu atonzu, sos boes tirant s'arau chi est una bellesa" Ma custu penzamentu che fuit apena andau, chi sas cambas de ambos sos boes che calaiant in sa terra finzas a benugu, comente chi fessint passande in d'unu muntone de rena.
Zuanni a sa prima fùit abbarrau ispantau, ma subitu punghinde Fattu 'ene e Bellu 'e vista, cun su puntorzu, si fuit postu a abboghinare: "Fattu 'ene, Bellu 'e vista, a ch'essies de igue. Fatto 'ene, Bellu 'e vista".
Ma Zuanni non fuit abboghinande in su sarto, ma in s'aposentu 'e croccare de domo sua. Fatto 'ene e Bellu 'e vista dos aiat bistos in su sonnu e meda fuit s'avvolotadura, chi nde aiat fatto ischidare finzas a Maria, sa pobidda. " E ite est chi fuis abboghinande", ddi narat Maria," ite est tottu su pistighinzu chi tenes", insistit sa pobidda. "
Su pistighinzu chi tenzo est ca mi abbarrat ancora logu meda de semenare, e ca Tanielle non podet bennere a mi azuare - za d'ischis – ca cuss'acca non teniat atera cosa 'e faere che d'incorrare . Bene o male cun Zuseppe che d'apo a finire ennantis chi arribet cussa tragonada 'e abba chi est assenezande de una pariga de dies".
Apustis de s'indesser pesaos,e apustis de aere bufau su latte, Zuanni aiat carrigau s'ebba de tottu su nezessariu.
" E non t'ismentighes de che leare su semene, comente as fatto chida passada, ca invezes de cuitare, istentas de prusu. Sarbadore oe non podet mancare de iscola, ca ocannu est in quinta e de dies nde at perdiu medas; o ite cheres chi fizu tu abbarret ignorante comente a tie". A custa arremproadura de Maria, Zuanni si fuit etau a surdu, finzas puite non teniat gana de repricare, ca fuint meda sos penzamentos chi jughiat in conca.
Arribau a su cuile chi fuit ancora iscurigau, aiat murto impresse sas arbeghes e che aiat leau su latte a su cuile de Tanielle, su frade, inue Zuseppe Loi su tzeraccu, fuit fininde de murghere. " Assora, Zuseppe, apustis chi che as leau su latte a casufìziu, torra impresse a suba, ca mi zas una manu pò fìnire de semenare su cunzau de Collari".
" E non t'ismentighes de che leare su semene, comente as fatto chida passada, ca invezes de cuitare, istentas de prusu. Sarbadore oe non podet mancare de iscola, ca ocannu est in quinta e de dies nde at perdiu medas; o ite cheres chi fizu tu abbarret ignorante comente a tie". A custa arremproadura de Maria, Zuanni si fuit etau a surdu, finzas puite non teniat gana de repricare, ca fuint meda sos penzamentos chi jughiat in conca.
Arribau a su cuile chi fuit ancora iscurigau, aiat murto impresse sas arbeghes e che aiat leau su latte a su cuile de Tanielle, su frade, inue Zuseppe Loi su tzeraccu, fuit fininde de murghere. " Assora, Zuseppe, apustis chi che as leau su latte a casufìziu, torra impresse a suba, ca mi zas una manu pò fìnire de semenare su cunzau de Collari".
Zuntu su ju cun sos loros nos, attacau s'arau, Zuanni cun Fattu 'ene e Bellu 'e vista fuint partios inganios. Zertu, arare cun s'arau nou de ferru, fuit tottu un'atera cosa de arare cun cussu antigu de linna, si accudiat meda de prus e sa terra beniat triballada meda menzus. " Randa", penzaiat Zuanni "su numeru chimbe est unu bellu arau e bessit una bella faina, ma dos toccat sos brazos. Non comente su numeru sette chi apo juttu in Arbile po faere su eranile, e in Lampadas po arretrochere".
Po finire de semenare su cunzau, abbarraiant tres tulas longas e toccaiat de arare finzas a s'incras a manzanu, si tottu andiat bene. Zuseppe fùit torrau de idda cun sa burricca manna, e fuit benniu finzasTanielle cun s'ebba sua, ca s'intendiat menzus. Paris marronaiant su arau, ma Tanielle marronaiat abellu, sena isforzare, ca jughiat tres costas segadas, de tres dies. Fuit andande tottu bene,cando tott'in d'unu, Fattu 'ene no arrennessiat a nde arziare de terra, su pe estru de segus, comente chi fessit incraeddau. Zuanni du punghiat e du abboghinaiat, ma su boe non si moviat, ca che aiat cravau su pe in mesu de duas orroccas accuzas. A forza de peleare, Fattu 'ene fuit arrennessiu a nde 'ogare su pe , ma du jughiat insambentau puite che ddi fuit istrazzada sa pinna 'e ferru 'estra, e sa mancosa da jughiat move move.
" Como due cheriat custu puru" aiat nau Zuanni, " mi toccat de andare a bidda po torrare a ferrare su boe". Apustis chi si fuit postu de accordu cun Tanielle e cun Zuseppe, po su'e faere, Zuanni fuit partiu a bidda cun Fattu 'ene,e fuint arribaos a domo chi fuit iscurigau de ora.. S'incras a manzanu, apustis de aere ferrau su boe, Zuanni fuit torrau a s'arinzu. Fattu 'ene non andiat lestru meda, ca ddi doliat s'ungredda de su pe aizu ferrau.
Tanielle cun Zuseppe aiant zai semenau s'ultima tuia, e Bellu 'e vista fuit prontu po esser zuntu. Su chelu fuit prenindesi de nues nieddas, e fache a sas tres de sere pariat zai iscurigau. Sos tronos e sos lampos fuint unu in fattu de s'ateru e sos boes, ca fuint timinde, fùint diventaos nervosos. " Toccat de si nde movere pizzocos, si nono custu sero s'issundimos", aiat nau Tanielle. Finiu de arare su cunzau, Zuanni aiat attacau sos boes a su carni e che du aiat leau a su cuile. Apustis dos aiat iscapaos e approendaos in sa mandra de s'oru de su barraccu, in su mentres chi Tanielle e Zuseppe accorraiant sas arbeghes. Fuint intraos a su barraccu in tempus in tempus, ennantis chi fessit arribada una tragonada de abba, cun lampos e tronos, chi pariat chi nde cheriat calare su chelu. Finzas sos canes fuint timinde e si fuint cortios in sa 'ucca de su barraccu. " S'abba za faet bene a su semenau, bastis chi non proet po tempus meda, ca si nono che tragat su semene", aiat nau Zuanni.
" Beh.ocannu at fattu unu bellu atonzu e isperamos chi non fezet unu jerru malu", aiat sighiu Tanielle. Aiat propiu bene in Nadale, in Bennarzu e in Freazu. Apustis de aere marrau s'orzu e s'avena; Zuanni, Tanielle e Zuseppe, aiant marrau su trigu.
In Freazu aiat zau bellas passadas de abba, chi aiant fattu bene a su semenau, ma aiat istrobau su marrinzu, chi fùit finiu a metade de Marzu. Su laore fùit creschinde bene de aberu e fùit arribau su tempus de innettiare. Sas erbas malas fùint medas e artas.
Maria Laconi sa pobidda de Zuanni, cun Sufia Sulas, sa pobidda de Tanielle, si fùint postas de accordu po andare paris a su monte, a innettiare, su lunis infatu. Aiant fattu su contu cun sos pobiddos, de finire ennantis de Pasca Manna, chi s'annu fùit segoziana. Su lunis - bintichimbe de Marzu - Maria, apustis de aere illiziu sas faziendas de 'orno, fùit passada in domo de Sufìa.
" Apo lassau su mandigu a Sarbadore prontu po prandere, e pois est unu pizzoccu chi s'azustat e tue Sufia, cun tres fizas zai mannas, non tenes cussu pistighinzu", aiat nau Maria. "Beru est chi tenzo tres fìzas, ma abaida, za d'ischis, sas brigas chi faent ennantis de si ponnere a faere sas fainas, mi faent perdere sa passienzia prus de una 'orta", aiat repricau Sufìa. Si fuint postas in camminu e a s'ossida de 'idda, in Sa Contonera, si fuint agattadas cun Maria Miscali, Fellica Cossu e Anzelina Mancone, chi andaiant issas puru a innettiare. Prus a denanti si bidiat una bella troppa de feminas,zovanas e anzianas.
Onzi manzanu, in s'istradone de Abbasanta a sa Tanca 'e su Rè, fuit una pruzessione de feminas chi andaiant a Su Monte a innettiare. Si jaiant apuntamentu in Sa Contonera, po faere paris su camminu. Andande andande si contaiant sas novidades prus picantes chi fùint suzedias in bidda, e chi teniat gana e 'oghe cantaiat "frores". Anzelina Mancone nde cantaiat medas, ca fuit appassionada e pois zughiat una bella 'oghe, e faiat piaghere a d'iscurtare.
5
Sos frores in s'ena
isparghen su manzanu
da chi'etta lentore
Sos frores in s’ena
su non l'aere in manu
sende chi t'apo amore
custu si chi m'es pena
Sos puzones a nues
falan a s'umbrare
in zardinu nou
Sos puzones a nues
non lu potto impegnare
cun atere s’amore
bella si non ses tue
Custos fuint sos primos frores chi aiat cantau su lunis manzanu, Anzelina Mancone, e pois dos arretrogaiat medas bortas.
5
Sos frores in s'ena
isparghen su manzanu
da chi'etta lentore
Sos frores in s’ena
su non l'aere in manu
sende chi t'apo amore
custu si chi m'es pena
Sos puzones a nues
falan a s'umbrare
in zardinu nou
Sos puzones a nues
non lu potto impegnare
cun atere s’amore
bella si non ses tue
Custos fuint sos primos frores chi aiat cantau su lunis manzanu, Anzelina Mancone, e pois dos arretrogaiat medas bortas.
Maria e Sufìa fuint andadas chimbe dies a su trigu de Collari e ateras tres dies a cussu de S'Enturzone, e agataiant onzi orta inie, Zuanni e Tanielle. Zuseppe beniat prus a tradu ca andaiat a bidda, a che leare su latte a casufiziu "Pabauri za che nd'at meda, grazias a Deus, arregollie su menzus ca che du leo a sos procos", aiat nau Tanielle. A fìne sero, onzi die, che nde leaiat duos saccos bene prenos.
Fuit passada Pasca Manna e che fuit passande su mese de Maju. Su sero de su trinta - bella die - ennantis de calare a bidda, Zuanni aiat dezidiu de andare a biere su trigu semenau. S'ozui e s'avena dos bidiat onzi die ca fuint acanta a su cuile. Aiat inseddau Serena - s'ebba manna - e fuit andau dennantis a S'Enturzone e apustis a Collari, e fuit abbarrau cuntentu, ca tottu su laore fuit creschinde galiardu. S'abba non ddi fuit mancada, puite fìnzas in Arbile e in Maju fuit calada bundante e selena.
Sa notte -e fuit de ora chi non ddi suzediat - aiat ormiu bene e ddi fuit costau a si nde pesare, puite fuit tranquillu ca s'annada fuit andande bene e ddi poniat su coro in paghe.